Fibromiyalji, üç ay veya daha uzun süren ve belirli bir tıbbi kaynağa dayanmayan yaygın vücut ağrısıyla ilişkilendirilen, ağrılar için “belirli hassas noktalarda yoğunlaştığı” şeklinde tanımlanan, günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayan ve yaşam kalitesini düşüren bir kas-iskelet sistemi ağrı sendromudur. Yaşam kalitesini düşürmekle birlikte, uyku bozukluğu, halsizlik, yorgunluk, depresyon ve bilişsel problemler gibi sorunlar da hastalıkla birlikte ortaya çıkabilmektedir. 

   Fibromiyaljinin ortaya çıkmasını tetikleyen psikolojik faktörler; erken dönem travmatik yaşantılar, depresyon, stres, ve somatizasyondur. Fibromiyaljiye eşlik eden psikopatolojilerden en yaygın olanları ise kaygı bozukluğu ve duygudurum bozukluğudur. Bu hastalığa sahip olan kişilerde zarardan kaçma davranışları sıkça gözlemlenmiştir. Zarardan kaçma davranışları, normalde insanlara zarar vermeyen durumlarda bile daha dikkatli, gergin, korkulu, ve şüpheci davranmak olarak açıklanabilmektedir. Bireyler yaşadıkları duyguları duyumsallaştıramayıp, içselleştiremediklerinden ötürü bedenselleştirme görülmekte ve yaşanamayan duygular bedenin farklı noktalarında ağrıya dönüşerek belirti olarak ortaya çıkmaktadır. Kişiler duygulanma yaşayamamanın zorluğunu bedenlerinde hissederler. Bazen yaşadıkları ağrılar o kadar dayanılmaz olur ki, ağrılardan dolayı bazı alanlarda yaşadıkları yetersizlik hissinden dolayı bireyler her zaman daha fazlasını yapmak zorundaymış gibi hissederek kendilerini tüketirler. 

   Fibromiyalji hastalarında ağrılardan ötürü derin uykuya dalmada sorun olduğu yapılan araştırmalar sonucunda görülmüştür. Dinlendirmeyen uyku, uyanık olan anlarda ağrı ile ilgili felaketleştirme düşüncelerinin artması sonucunu doğurur. Felaketleştirme düşüncelerinin artması ise yaşanan ağrının şiddetini arttırdığı görülmüştür, bu da kişinin halihazırda yaşadığı olumsuz duyguları daha da tetikleyip hayat kalitesini negatif yönde etkileyen bir döngünün içine çekilmesini sağlamaktadır. 

   Psikolojik anlamda yapılacak olan müdahalelerde bilişsel yeniden yapılandırma, gevşeme egzersizleri ve fiziksel egzersiz ile bedensel uyaranlara maruz bırakma yöntemleri kaygı duyarlılığını, ve felaketleştirme düşüncelerini hedef alarak ağrı ile ilişkili kaygı düzeyi üzerinde etkili olabilmektedir. Bundan ötürü fibromiyalji hastalığında uyku hijyeni kurallarına dikkat etmenin, sağlıklı beslenmenin ve düzenli egzersizin yanında psikolojik desteğin de çok önemi vardır. En önemlisi de bireyler psikolojik destek aldıkça duygularını anlamlandırmanın, onları yaşamanın farkında olacaklarından, bedendeki o yük de hafiflemeye başlayacaktır. 

Psikolog Gözde Ardıç
 

KAYNAKÇA

Friedberg, F., & Jason, LA. (2001). Chronic fatigue syndrome and fibromyalgia: clinical assessment and treatment. J Clin Psychol 57:433-455Anch, A. M., Lue, F. A., MacLean, A., & Moldofsky, H. (1991). Sleep physiology and psychological aspects of the fibrositis (fibromyalgia) syndrome.  Can J Psychol, 45:179-184. 

Kanık, Tezcan, R. E., & Yalçınkaya, Alkar, Ö. (2022). Fibromiyalji ile ilişkili psikolojik faktörler ve müdahale alanları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(2):221-234.