Obsesyon, kişinin kendi iradesi dışında aklına gelen ve kişiyi genellikle kaygılı ve huzursuz hissettiren düşünce veya görsellerdir. Yaşanılan bir olay ardından kişi, olayın bir veya birden fazla olumsuz sonucunu istemsiz olarak aklına getirir.
Kompulsiyon ise obsesyonları ortadan kaldırmak için kişinin gerçekleştirdiği davranışlardır. Örneğin otobüsle okula giderken yanına oturan bir yolcunun hapşırdığını gördün. “ Acaba yanımdakinin şiddetli bir hastalığı bana bulaşmış mıdır, okula gittiğimde arkadaşlarıma da hastalık bulaştırır mıyım, bulaşan hastalık yüzünden ölür müyüm?” gibi düşüncelere obsesyon adı verilir. Bu düşünce doğrultusunda otobüsten inip doğruca eve gitmek ve kendini defalarca yıkayıp birkaç gün evden çıkmama durumuna ise kompulsiyon denir. Kişi eve gidip defalarca duş almasının üzerinden birkaç gün geçtiğinde hasta olmuyorsa bunun sebebini aldığı duşa bağlar ve bunun gibi olaylarla karşılaştığında yine aynı davranışı sergiler. Eve gitmeyip okula gitseydi yine de hasta olmayabilirdi lakin kişi bunu sağlamlaştırmak için elinden geleni yapmaya çalışır.
Obsesif kompülsif bozukluk kişiyi ve çevresindeki olumsuz yönde etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. Ergenlik öncesi dönemde erkek çocuklarda daha sık görülürken ergenlikte eşit sıklıkta, ergenlik sonrasında (yetişkinlikte) kadınlarda daha sık görülüyor. Obsesyonlar kişiye özeldir ve bu hastalığı her taşıyan insan için eşit sayılamaz lakin bazı obsesyonlar birden çok insanda görülebilir.
Sık Görülen Obsesyonlar ve Kompulsiyonlar Nelerdir?
- Saldırganlık Obsesyonları: Kişinin bir anda çevresindeki herhangi birine yumruk atacağı düşüncesi, öldürme düşünceleri, yüksek bir yerde duran insanı aşağı atma düşünceleri.
- Bulaşma Obsesyonları: Birinden veya bir yerden mikrop kapma, tükürük ve pislik gibi şeylerin kişiye bulaşma düşünceleri.
- Kuşku Obsesyonları: Yapılan eylemin ya hiç yapılmadığı ya da eksik ve kusurlu bir şekilde yapıldığı düşüncesi.
- Simetri ve Kesinlik Obsesyonları: Eşyaların renk, konum olarak kusursuz ve tam bir düzen içerisinde var olması düşüncesi.
- Cinsel Obsesyonlar: Birini hamile bırakma veya hamile kalma, birine hastalık bulaştırma gibi düşünceler.
- Dinsel Obsesyonlar: Tanrıya küfür etme, yapılan bir eylem sonucunda durumun günah ve sevap değerini sürekli hesaplamaya çalışma veya yapılan dini eylemlerin doğru ve eksiksiz yaptığından kuşkulanma düşünceleri.
Obsesif kompülsif bozukluk ile ilgili tedavilerde asıl amaç kişinin obsesyonlarını değil, tepkisini değiştirmektir. Obsesyonun aklına takıldığını düşündüğünde bunun olası bir davranış olduğunu ve sonuçlarının tahmin ettiğin kadar kötü olmadığını düşünerek, aklına takılan olumsuz düşünceleri göz ardı etmeye çalışarak, vereceğin tepkiyi inceleyip duruma odaklanarak obsesif komülsif bozukluklarla kişi hastalığı en aza indirmeyi başarabilir veya tamamen yok edebilir.
Olumsuz Düşünceler Nasıl Değiştirilir?
Olumsuz düşüncenin aklına takılması durumlarda 4d tablosu( durum, duygu, düşünce, davranış) hazırlanarak olayın ehemmiyeti(önemi) hakkında durum değerlendirilmesi yapılabilir. Aklına takılan durumu, bu durumun sende ne hissettirdiğini, durumun senin aklında ne gibi olumsuz sonuçlar doğurduğunu ve bunun sonucunda senin ne yapmak istediğini/yaptığını tablolara yazıp en sonuna da düşünceyi destekleyen kanıtlar ve düşünceyi desteklemeyen kanıtlar ekleyerek olayı analiz edebilirsiniz. Ayrıca obsesyonla başa çıkabilmek için bu gibi düşüncelerin aklını kapladığı durumlarda mekanı ve yapılan aktiviteyi değiştirebilir, sosyal etkinliğe başlayabilir veyahut her ne kadar gülünç gibi görünse de bu hastalıkla dalga geçebilirsiniz. Bu sizin kendinizi daha iyi hissetmenize yol açacaktır.
Stajyer Psikolog Uğur Kin
Kaynakça:
- MEMİK Nursu Çakın, GÜNDOĞDU Özlem Yıldız, 2018, “OKB, ARTIK YÖNETİM BENDE”, Ankara, Efil Yayınevi
- ABRAMOWITZ Jonathan, 2019, OKB’yi Yenmek, İstanbul, Apamer Psikoloji Yayınları
- Acıbadem Web ve Yayın Kurulu, (28 Ağustos 2019 Çarşamba), “Obsesik Kompüsif Bozukluk (OKB)”, (19 Mart 2019 Salı), https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/obsesif-kompulsif-bozukluk-okb/#tedavi-yontemleri