Günümüzde çocukların sorumluluk bilinci kazanması, onların sağlıklı bir şekilde yetişmeleri ve topluma uyum sağlamaları açısından son derece önemlidir. Anne babaların, çocuklarının bu tür alışkanlıklara sahip olmasını istemesi oldukça doğaldır. Ancak sorumlulukları sadece çocuklara anlatmak ve onlardan hemen yerine getirmelerini beklemek iyimser bir yaklaşım olarak görülebilir.
Çocuklar, genellikle 15. ay civarında "hayır" demeyi öğrendikleri ve bağımsızlık arayışına girdikleri bir döneme girerler. Böyle zamanlarda istediklerinizi yaptırmak için çocuklara ceza vermek sizin için çok cazip görünüyor olabilir. Bu dönemde, istediklerini yaptırmak için çocuklara ceza vermek cazip gelebilir. Bu kısa vadede belki işe yarayabilir ancak uzun vadede ebeveyn-çocuk ilişkilerini zedeler ve çocuklarda öfke davranışına yol açabilir. Ayrıca çocuğunuz ilerleyen zamanlarda bu tarz emir ve tehditlerinize karşı gelmeye eğilimli olabilirler ve artık cezalarınız bir caydırıcı rol olmaktan çıkar.
Bazı ebeveynler de çocuklarına kendi hissettiklerini ve o işin yapılmasının önemini çocuklarına dile getirerek anlatmaya çalışırlar. Örnek verecek olursak bir anne, yatmak vakti gelen çocuğuna: “Geç oldu artık Ahmet, bak ben de yoruldum. Dişlerini fırçalayıp yatağa gitmek ister misin?” diyerek ikna etmeye çalışabilir. Belki bu tarz konuşmalar yetişkinler üzerinde işe yarayabilir ama çocuklarda işe yaramaz. Ayrıca böyle nazik bir şekilde sorulduğunda çocuk net bir ifadeyle “Hayır” diyerek devam edecektir. Çocuk, verdiği cevapla annenin isteğini oldukça dürüst bir şekilde reddetmiştir. Yapmasını istediğiniz davranışı seçenek olarak sunmaktan vazgeçtiğiniz takdirde bu tür sorunların engellenmesini sağlayabilirsiniz. Yani çocuktan isteklerimizi ve yapması gerekenleri çok net ve kısa ifadeler ile diler getirmeliyiz.
Peki çocuğa sorumluluk duygusunu nasıl kazandırabiliriz, söylediğimizde zaman dişlerini fırçalamasını, duşunu almasını veya yatağa gitmesini nasıl sağlayabiliriz?
Aslında çocuğun dünyasından konuştuğumuzda bunun çok basit bir cevabı vardır: OYUN. Çocuklar, biz yetişkinler gibi kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını konuşarak ifade etmezler. Kurdukları oyunlarla bizlere kendi dünyalarını yansıtırlar. Biz de çocukla iletişime geçerken kelimelerin gücünü değil, oyunun gücünden yararlanabiliriz. İşte çocuklara sorumluluk bilincini kazandırmak için bazı yollar şunlardır:
- Müziği kullanabilirsiniz “ Haydi, şimdi seninle yatağımızı toplarken sürekli söylediğimiz şarkıyı açalım.”
- Çocuğun yaşına uygun bir hikâye okuyabilirsiniz veya siz bir hikâye oluşturabilirsiniz “ Gel seninle uyumadan önce hikâye kavanozundan karakterleri ve yerleri seçip bir hikâye oluşturalım, bitirdiğimizde de uykuya geçelim.” (Bir diğer yöntem ise; uykuda zorlanan bir çocuk veya hayvanı içeren hikaye kitaplarından yararlanmak olabilir.)
- Çocuğunuzun sevdiği bir oyuncağı kullanabilirsiniz “Küçük kedi, diş fırçalama vaktinin geldiğini söylüyor.”
- Birlikte, çocuğunuzla birlikte aynı işi siz de yapabilirsiniz. “ Sen odandan süpürmeye başla, ben de salondan süpürmeye başlayayım, sonra koridorda süpürgelerimizi birleştirip onlara ‘merhaba’ dedirtelim.”
- Yapılacak işi bir yarışmaya dönüştürebilirsiniz, ama onun kazanmasına izin verin. Kaybet-kazan-kaybet metodunu uygulayarak tatlı bir rekabet ile yapılacak işleri bir yarışmaya döndürebilirsiniz. Biraz hızlanabilmesi için arada bizim de kazanıyor olmamız ancak sonuçta onun kazandığı bir durumda bitirmek çocuğumuzu daha motive edecektir.
Bu gibi birçok farklı yöntemle çocuklarınıza sorumluluk bilincini kazandırabilirsiniz.
Okuma Önerileri:
- Oyun Oynama Sanatı, Aletha J. Solter
- Konuş Ki Dinlesin Dinle Ki Konuşsun, Adele Faber - Elaine Mazlish
- Uyumak İsteyen Tavşan, Carl- Johan Forssen Ehrlin
Psikolog Uğur Kin