Travma sonrası stres bozukluğu(TSSB), doğa veya insan kaynaklı hayati tehdit oluşturan olaylar sonrası ortaya çıkarak bireyin kişisel, sosyal ve iş hayatını olumsuz etkileyerek gündelik yaşamı zorlaştıran ciddi bir sağlık sorunudur.
NEDENLERİ
Travmatik olay sadece kişinin başına gelerek değil, olaya şahit olma, bir yakının başına gelen olayı duyma ya da anlatılanlardan travmatik olaylara uzun süre boyunca maruz kalma yolu ile de bireyin travmatize olmasına yol açabilir.
TSSB İLE TANIŞMA
Travmatik olaylar sonrasında bir süre boyunca normalden daha farklı belirtiler göstermek, uyku problemleri yaşamak ve olaya dair çeşitli korkulara sahip olmak gayet normal ve doğaldır. Ancak travmatik olaylar deprem, sel yada terör olayları gibi herkes tarafından tanık olunan ve genel olaylar olsalar dahi, bireylerin öznel olarak verdiği tepkiler ve olayın üzerlerindeki etkileri değişiklik gösterebilir.
Olayın etkileri günlük hayatı ciddi şekilde zorlaştırmaya başlamış ya da 6 ay veya daha uzun süreli devam eden sorunlarda Travma Sonrası Stres bozuklu yada Akut Stres Bozukluğu şüphesi için bir uzman ile görüşmek gerekmektedir.
Travma sonrası stres bozukluğu ciddi ancak tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır.
BELİRTİLER
Travmatik olay sonrasında oluşan belirtiler, olaya ve kişiye göre değişiklikler gösterebilir. Genel olarak belirtiler;
- Yaşanan olayı sıkıntı verici şekilde, tekrar tekrar hatırlamak.
- Olaya dair tekrarlayıcı ve sıkıntı veren rüyalar görmek.
- Olayı sanki yeniden yaşıyormuş gibi hissetme, davranma ve halüsinasyonlar görmek. (Flashback epizodları)
- Travmatik olaya bir yönü ile benzeyen ya da çağrıştıran durumlara karşı yoğun sıkıntı hissetme ve fiziksel tepkiler vermek
- Travmatik olayla ilişkili kişi, yer, nesne ya da durumlardan kaçmak ve kaçınmaya çalışmak.
- Sürekli olarak olumsuz duygular içerisinde olmak.
- Olumlu duyguları karşı hissizleşmek.
- Çevreye ve kendine dair olumsuz beklentiler ve inançlar içerisinde olmak.(Kimseye güven olmaz, herkes bana zarar vermek istiyor, ben kötü biriyim)
Şeklinde, kişinin travmatik olaya dair çeşitli kaçınma davranış, olumsuz duygular ve zorlantılar deneyimlediği, travmatik olayın sebebi ve sonuçlarına dair gerçekçi olmayan çarpık düşünceleri temel alarak sıralayabiliriz. Travma sonrası stres bozukluğu kaynaklı oluşan diğer psikolojik rahatsızlıkların teşhisi ve tedavisi için bir uzmandan yardım almak gerekmektedir.
TEDAVİ
Travma sonrası stres bozukluğunu, kırık bir kemiğe benzetebiliriz. Pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi vücudumuz kırılan kemiklerimizi hatta travmalarımızı bile kendi kendine onarabilse de, yanlış kaynamış bir kırığı tedavi etmek çok daha zahmetli, zor ve acı verici olabilir.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde etkinliği kanıtlanmış tedaviler arasında Bilişsel Davranışçı Terapi, Kontrol Odaklı Davranış Tedavisi, Kognitif İşlemleme Terapisi, Uzatılmış Maruz Bırakma Terapisi ve EMDR gibi terapi ekolünün yanı sıra, gerekli durumlarda hekim kontrolünde ilaç tedavisi de yer alır.
Tedavinin asıl amacı, danışanın travma sonucunda oluşan çarpık ve işlevsiz düşünceleri, kaçınma davranışları ve olumsuz duygulanımlarını terapist kontrolünde çeşitli teknikler ile azaltmak ve kontrol edilebilir seviyelere çekmek, ayrıca danışanın doğal iyileşme sürecine ve terapiye uygun destekleyici çevre geliştirmesine yardımcı olmaktır.
Travmatik olaylar, doğası gereği bizleri çaresiz bırakan ve üzerinde kontrol sahibi olmadığımız, ani ve beklenmedik felaketlerdir. Ancak tedaviyi seçerek, travmayı işlevsel hale getirme yolunda yürümeye başlamanın, tamamen kontrolünüzde olduğunu unutmayın.
SAMET AHMET MAKİNACI