Kanserli Hastalarda Yaşanan Duygusal Süreçler
Kanser hastalarında izlenen korkular “6D belirtisi” olarak tanımlanmaktadır. Ölüm (“death”); aileye, eşe, doktora bağımlı kalma (“dependency”); şekil bozukluğu, kendilik imajı ve görüntüde bozulma (“disfigurement”); iş, okul ve boş zamanlara yönelik aktivitelerde başarısızlık ya da yetenek kaybı (“disability”); kişilerarası ilişkilerde bozulma (“disruption”); hastalığın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkabilen rahatsızlık ya da ağrı (“discomfort”).
Kanser tanısını takiben yaşanan tepkileri Kübler Ross şu şekilde evrelendirmektedir: İnkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme.
Bu evrelere bakıldığında;
a) İnkar: Kanser tanısına bireyin en sık yanıtı “Hayır, ben değil, doğru olamaz” şeklinde olmaktadır. İnkar, beklenmeyen şok edici habere karşı tampon görevi görmekte, bireyin kendini toplaması ve zamanla daha az radikal savunma mekanizmalarını harekete geçirmesi için bireye zaman tanımaktadır. İnkar, sıklıkla geçici bir savunmadır ve yerini kısmi kabullenmeye bırakır.
b) Öfke: İnkar daha fazla sürdürülemediğinde yerini öfke, hırs, kıskançlık ve küskünlüğe bırakır. Bu evrede birey “Neden ben?” sorusunu sormaktadır. Bu evre ile baş etmek hem tedavi ekibi hem hasta yakınları için güçtür, çünkü hasta unutulmadığından emin olmak için taleplerde bulunacak, şikayet edecek, kendine dikkat edilmesini isteyecek ve belki bağırarak ağlayacaktır.
c) Pazarlık: Pazarlık evresi, kısa süreliğine, hastaya diğer evreler kadar yardımcı olmaktadır. “Eğer Tanrı onu yeryüzünden alma kararı verdiyse ve öfkeli taleplerini kabul etmiyorsa belki nazikçe isterse daha olumlu yanıt verebilir” şeklinde düşünebilir. Geçmiş tecrübelerinden de hareketle iyi davranışları için ödüllendirilebileceği ve özel isteklerinin bağışlanabileceği gibi küçük bir şansı olduğuna inanabilir.
d) Depresyon: Hasta durumunu daha fazla inkâr edemediğinde ve daha fazla belirti yaşayıp güçsüzleştikçe hissizliği, öfkesi büyük bir kayıp hissi ile yer değiştirir. Bu kayıp birçok boyut içerir: Beden imajı, kadınlık-erkeklik hissi, ekonomik kayıplar, iş vb. Kanser hastası bu dönemde, yakın zamanda kaybedecekleri için kendi yasını tutar. Kabullenmeyi kolaylaştıran bir araç olduğundan, bireyin bu dönemi olağan biçimde yaşamasına ve hüznünü dışa vurmasına izin verilmesi faydalı olacaktır.
e) Kabullenme: Bu evrede yorgun ve zayıf olmaktadırlar ve savaşamayacakları duygusu hâkimdir. Kişi duygudan yoksunmuş gibi yaşar. Hastadan çok ailesinin desteğe ve anlaşılmaya ihtiyaç duyduğu bir evre olarak ele alınmaktadır. Hasta kabullenme evresine girdiğinde ilgileri daralır, yalnız kalmayı tercih eder, ziyaretçiler genellikle istenmez ve gelirlerse de hasta çok konuşkan değildir.
Klinik Psikolog
Emel Alğan Oginni
Kaynakça
Biçer Kanat, B. & Yılmaz Özpolat, A. G. (2016). Kanser hastalarında travma sonrası büyüme kavramı . Turkish Journal of Clinics and Laboratory , 7 (4) , 106-110 . 19.10.2022 tarihinde
https://dergipark.org.tr/en/pub/tjcl/issue/26304/286720 sitesinden alınmıştır.