Yabancı kökenli bir kullanım olan  “to gaslight someone” bireylere uygulanan psikolojik bir manipülasyon çeşidini tanımlasa da bu kullanımın Türkçede birebir karşılığı bulunmamaktadır. Gaslight yöntemi, en basit şekilde karşı tarafın gerçeklik algılarıyla oynayarak onu, zihniyle gerçek dünya arasında bir tıkanmaya, bağlantı bozukluğuna yol açacak şekilde ciddi ve şiddetli psikolojik baskı altına almaktır (Thomas, 2018: 117-118; Repke vd., 2017: 74-92). Gaslighttaki en önemli unsur, eylemin uygulanan kişiye istediği etkiyi verene kadar devam etmesidir (Thomas, 2018: 117-118; Stern, 2008: 304). Kısaca; kişinin kendi isteklerini gerçekleştirmek ve diğeri üzerinden avantaj elde etmek için direkt ya da dolaylı olarak sergilediği tutumlar şeklinde tanımlanabilir.

İş sektörlerinde, ikili ilişkilerde, arkadaş grubunda veya diğer ilişki türlerinde olsun, ilişkinin dengesi ve ilişkiden alınan doyum duygusal manipülasyondan olumsuz şekilde etkilenir. Böylelikle manipülatörden çok manipülasyona maruz kalan kişi için geçerlidir. Her ne kadar  kolay olmasa da maruz kaldığımız manipülasyonu ve bu sürecin olumsuz etkilerini erken evrede fark etmek, olumsuz etkilere maruz kalmamak ve kendimizi korumak adına oldukça önemlidir. Her ilişkinin özellikleri birbirinden farklı olduğunu düşünürsek duygusal manipülasyon hakkında bize fikir verebilecek bazı ortak davranışlardan söz etmek mümkün olabilir.

DUYGUSAL MANİPÜLASYONA MARUZ KALDIĞINIZI GÖSTEREN BELİRTİLER

• Karşısındakini duygusal olarak manipüle eden kişi, ısrarla kendi isteklerinden bahseder. Bunu yaparken mağdurun ihtiyaçlarını hesaba katmaz. Mağdur kendi isteklerini ifade etmeye çalıştığında da bunları geçiştirerek, değersizleştirerek, dalga geçerek ya da suçlayarak görmezden gelir.

 Manipülasyon yapan kişi ya da kişiler sıklıkla istediklerini başarmak için gerçeği çoğu zaman çarpıtırlar. Bunu yalan söyleyerek, mantıksallaştırarak, abartıya kaçarak, gerçeği farklı yorumlayarak  gerçekleştirebilirler.

• Manipülatör çoğunlukla mağdura düşünmek ve değerlendirmek için ihtiyaç duyduğu zamanı tanımaz ve aceleci davranır. Böylelikle istediğini elde etme şansını artırır.

• Manipülatör sürekli kendi haklı gösterebilir ve mağdur rolünü oyanabilir. Böylece karşısındakine kendisini kötü hissettirmek gibi davranışlarıda oldukça yaygındır.

• Mağdur rolünün yanı sıra bazen da aşırı sempatik tavırlarla amaçlarını gerçekleştirmeye çalışırlar. Sürekli hediyeler almak, övgüler yağdırmak, özürler dilemek ve minnetarlık göstermek repartuarlarında görebileceğimiz davranışlar arasındadır.

Sonuç olarak ; sizde hayatınızda yapmadığınız şeyler yüzünden kendinizi sürekli bir savunma halinde buluyorsanız, ikili ilişkilerinizde sürekli özür dileyen taraf haline geldiyseniz ve kafa karışıklığı yaşıyorsanız kendi davranışlarınıza bakarak duygusal manipülasyona maruz kalıp kalmadığınızı sorgulamalısınız. Burada asıl önemli olan ilişkinizi, yaşadıklarınızı, kendinizi, özdeğerinizi ve özgüveninizi irdeleyerek gözden geçirmek ve fark edebilmektir. Yaşanılan bu değersizlik hissi karşısında dur diyebilmek ve ilişkilerinize sınır koyabilmek en önemli adımdır. Duygusal manipülasyona maruz kalan bireyin iyileşme süreci içerisinde öncelikle psikolojik destek alması oldukça önemlidir. Terapi seansları ile birlikte  aile ve yakın çevreden oluşan güçlü bir güç, bu süreci atlatabilmek ve iyileşme yolunda ilerleyebilmesine yardımcı olacaktır.

Sevgilerimle…

Psikolog Mehmet Zahit KURTCEBE 

KAYNAKÇA

Gültekin, M. (2016).  Algı Yönetimi ve Manipülasyon: Kanmanın ve Kandırmanın Psikolojisi, İstanbul: Pınar Yayınları, 2016,

Thomas, L. (2018).  Gaslight and gaslighting. The Lancet Psychiatry, Volume 5, No. 2, p117–118, DOI: https://doi.org/10.1016/S2215-0366(18)30024-5