Eş Bağımlılık
İlişkiler hayatımızın önemli bir parçasıdır. Sevdiğimiz insanlarla bağlar kurarız ve hayatımız daha anlamlı hale gelir. Ancak bazen ilişkilerde bireyler kendilerinin ve karşısındakinin sınırlarını göremez, ihmal eder ve bu da ilişki dengesini bozar. Bu durum “eş bağımlılığı" olarak adlandırılır. Çoğu zaman “sevgi", “bağlılık", “fedakârlık" gibi olumlu kavramların arkasına gizlenir ve fark edilmesi zor bir hale gelir. Bireyin benliği ve sınırları yok olmaya başlar.
Eş bağımlılık, kişilere göre farklı ve dereceli görünse de genel olarak aşırı fedakâr, başkalarının ihtiyaçlarına odaklı, kendi duygu ve düşüncelerini bastırmış ve diğer insanların hayatlarını kontrol etme şeklinde görülebilir. Bu sıkıntılı durum ve çocukluk dönemi travmaları karmaşık bir ilişki içerisindedir. Eş bağımlılık, aile içerisinde öğrenilir ve taklit edilerek geliştirilir. Ve bu durum arkadaşlık, aile, romantik ilişkileri doğrudan etkiler.
Eş bağımlı kişiler; uygun düzeyde özsaygı geliştirmekte, kendin sınırlarını çizmekte, benlik gerçekliğiyle yüzleşmekte ve ifade etmekte, ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılamakta, benliklerini ılımlı olacak şekilde ifade etmekte zorluk yaşarlar. Ayrıca kendilerinin sınırları olmadığı gibi başkalarının sınırlarını da görmeyip düşünce ve davranış biçimlerini buna göre şekillendirdiklerini söyleyebiliriz. Bu şekildeki davranışlarda ısrarcı olmak ise eş bağımlı olmanın en görünür belirtisidir.
Kişi, başkalarının kendisi hakkındaki düşüncelerinin kendi değerini belirlediğini inanır. Örneğin bir çalışan, iş yerinde patronun beklentileri karşılamak, kendi değerini yükseltmek için sürekli kendinden ödün vererek çalışabilir ve ardından kişinin kendisi tükenmişlik sendromuyla sürüklenebilir.
Diyelim ki bir kişi toksik bir ilişkide, partnerinin kötü davranışlarını sürekli affediyor ve “O aslında iyi biri, sadece bana ihtiyacı var” diye düşünüyor. Kendi mutluluğunu ikinci plana atarak partnerinin hayatını düzeltmeye çalışıyor. Bu durumda kişi, farkında olmadan eş bağımlılığın içine sürüklenmiş olabilir.
İleri düzeyde eş-bağımlılıkta; depresif ruh hali, uyuşukluk hissi, intihar düşünceleri, obezite veya anoreksiya, şiddet eğilimi, günlük rutini yerine getirmede zorlanma ve sorumluluklarını ihmal etme görülebilir.
Eğer siz de eş bağımlılıkla mücadele ettiğinizi düşünüyorsanız, bu süreci tek başınıza yönetmek zorunda değilsiniz. Profesyonel destek almak ve kendinize yatırım yapmak daha sağlıklı ilişkiler kurmanıza yardımcı olabilir.
Psikoloji Öğrencisi İlayda Acıbaş
REFERANSLAR
Mellody, P.,(2023), Eşbağımlılıkla Yüzleşmek, (1.baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.
Katırcıoğlu, T. D. (2023). Eş-bağımlılık ile ilişki doyumu ve psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
Dear (2004). "Defining codependency: An analysis of published definitions". In S. Shohov (Ed.), Advances in Psychology Research. 34: 63-79 – Huntington, NY: Nova Science Publishers vasıtasıyla.